Miał ksiądz Profesor okazję obserwować w Rzymie konklawe po śmierci Pawła VI…

Redakcja “Tygodnika Powszechnego z Jerzym Turowiczem na czele debatowała, kogo z redaktorów wysłać do Rzymu, żeby przyglądał się temu wydarzeniu. Okazało się, że nikt z redakcji nie ma ani paszportu, ani wizy włoskiej. A trzeba było już jechać. Wtedy Turowicz zwrócił się do mnie z propozycją, czy ja bym nie pojechał. Nie byłem członkiem redakcji, ale miałem paszport i miałem wizę. Znałem Rzym, bo tam studiowałem przez 4 lata, gdy pisałem doktorat. Pojechałem. Po pogrzebie Pawła VI przez 9 dni trwały tzw. NOWENDIALES, kiedy kardynałowie się modlą o spokój duszy zmarłego i o trafny wybór następcy. Po Mszy św. spotykają się i rozmawiają na tematy Kościoła. Karol Wojtyła jako kardynał brał udział w tej nowennie. Mieszkaliśmy w Collegio Polacco na Aventynie. Gdy kardynał Wojtyła wyjeżdżał na Mszę św. to ja jechałem z nim, bo chciałem pochodzić po Rzymie i dowiedzieć się, “co w trawie piszczy”. A w trawie piszczało: Benelli, Bertoli i Baggio. Trzech kardynałów kurialistów, którzy byli lansowani na następców Pawła VI przez całą prasę rzymską i przez wszystkich, którzy się znają na rzeczy. Trzy razy B. Tak chodziłem po tym Rzymie i rozmawiałem ze starymi kolegami, czytałem gazety, rozglądałem się, słuchałem. Trzeba było dla “Tygodnika” napisać jakiś artykuł. Po kilku dniach tych moich spacerów po Rzymie już wiedziałem. Któregoś dnia wracamy samochodem, starym kolegiackim fordem z Watykanu do Collegio i spytałem kardynała: “Czyś ty kupił bilet tam i z powrotem”?, a On na to: “Tak. Kupiłem do Rzymu i z Rzymu do Krakowa”.- “Nie lepiej przekazać pieniądze biednym, a nie wydawać niepotrzebnie?”. On popatrzył na mnie zdziwiony. –“Przecież będziesz wybrany papieżem, to po co ci bilet z powrotem?”. –“Czyś ty zwariował?” – powiedział Wojtyła i postukał się w głowę.

Dlaczego Ksiądz Profesor był tak pewny, że papieżem zostanie Karol Wojtyła? Co za tym przemawiało?

Miałem wiele argumentów. Wyjaśniłem Karolowi Wojtyle podczas rozmowy, jak ja do tego doszedłem. Powiedziałem: “Po pierwsze, jesteś człowiekiem środka. Ani nie jesteś zbytnio konserwatywny, ani zbytnio progresywny. Skrajności boją się wszyscy. Chcą umiarkowanych. Po drugie: jesteś człowiekiem pracującym z wiernymi, nie urzędnikiem. Bertoli, Baggio i Benelli to są urzędnicy watykańscy. Oni nie wchodzę w rachubę. Po trzecie: jesteś człowiekiem znanym wśród kardynałów i biskupów. Co 2 lata jest spotkanie Synodu Biskupów i Ty za każdym razem jesteś wybrany do sekretariatu. Bo się przekonali jak jesteś mądry, jak jesteś dobry organizator. Po czwarte: dlatego, że Ty jesteś z państwa, w którym duchowieństwo się ostało prawie nienaruszone po Soborze Watykańskim II. Wtedy doszło przecież do herezji posoborowej, gdzie w wielu krajach odchodzili księża z kapłaństwa, zakonnice i zakonnicy z klasztorów. A Polska wyszła z tego trudnego okresu obronną ręką. Niewątpliwie również dzięki Episkopatowi Polskiemu, z Wyszyńskim i Tobą na czele, bo Ty byłeś jego zastępcą. Po piąte: miałeś przed rokiem rekolekcje watykańskie, po których zebrałeś znakomite opinie. Po szóste: jesteś z małego państwa. Nie chcą Amerykanina, bo zrobi z Watykanu jeszcze jeden stan Stanów Zjednoczonych. Nie chcą Niemców, bo wszyscy jeszcze pamiętają przeszłość niemiecką. Nie chcą Francuzów, bo Francuzów się boją, “sfrancuziałby” cały Watykan. A Polska jest takim dobrym krajem”.

Ale te argumenty nie trafiały kardynałowi do przekonania. W dniu rozpoczęcia konklawe (po południu) mieliśmy jeszcze rano Mszę św. w kaplicy kolegiackiej. On do mnie: “Powiedz homilię, bo ty krótko mówisz”. A ja: “Nie powiem, bo to jest ostatnia twoja jako kardynała. Następna będzie jako papieża”. 

Wybrano jednak Jana Pawła I. Jak się wtedy poczuł Ksiądz Profesor?

Tak. Wybrali Jana Pawła I. Pojechałem więc do Watykanu, żeby odebrać kardynała Wojtyłę. Kardynał wychodził prawie że ostatni z Watykańskich pomieszczeń, z prymasem Wyszyńskim. Wyciągnął rękę w moją stronę i powiedział: “I co ty na to?” i śmieje się. Ja mówię: “Nie wiem, kto to jest Jan Paweł I. Znam stosunki włoskie i nie znam go, chociaż był patriarchą weneckim. To źle świadczy o nim. Gdyby się zaznaczał jakoś w środowisku włoskim, to ja bym go znał, a tymczasem ja o nim nic nie wiem”.

Przeczucia Księdza Profesora w końcu się jednak sprawdziły, chociaż z opóźnieniem.

Tak. Po śmierci Jana Pawła I przyszedłem do kardynała Wojtyły, prosząc o zezwolenie na kilkudniowy wyjazd do Munster, bo potrzebowałem posiedzieć w tamtejszej bibliotece uniwersyteckiej, aby wykończyć książkę “Po co sakramenty”. Zapytał mnie: “To nie jedziesz do Rzymu, aby obserwować konklawe?” Odpowiedziałem: “Teraz jesteś ty na placu na sto procent”. 

Gdy usłyszałem w telewizji, że papieżem został wybrany Karol Wojtyła, nie miałem zamiaru jechać do Watykanu. Jednak koledzy niemieccy wepchnęli mnie do samolotu i poleciałem na Mszę świętą inauguracyjną. Byłem potem na poniedziałkowej audiencji dla Polaków. Wrzask, krzyk, szlochy. “Sto lat”. “Niech żyje”. Na zakończenie Papież przeszedł przez całą salę wzdłuż i nieoczekiwanie przeszedł przez salę w poprzek. Stałem w drugim rzędzie. I On mnie zobaczył. W tym krzyku, wrzasku wykrzyknął do mnie: “Miałeś rację, tylko się pomyliłeś o 30 dni”. 

Dla mnie więc wybór Papieża Polaka to nie było zaskoczenie.

Bardzo często spotyka się określenie, że to jest Polski Papież. Jakie elementy polskości widzi Ksiądz Profesor w tym pontyfikacie?

Podobno kiedyś powiedzieli Papieżowi, że 40 procent czasu poświęca Polsce, a tylko 60 procent poświęca Kościołowi Powszechnemu. A On miał powiedzieć: “I tak dużo”. A jeżeli chodzi o wizualną stronę polskości pontyfikatu to: na Boże Narodzenie szopka na placu Św. Piotra, choinka, wigilia, procesja Bożego Ciała. Wciąż ten element polskości gdzieś tam dochodzi do głosu.

Księże Profesorze, Frossard twierdzi, że jest to Papież nie z Polski, ale z Galilei. Twierdzi również, że jest to Papież pierwszych wieków. Jak Ksiądz Profesor odniósłby się do tego stwierdzenia?

Napisałem książkę: “Wielki Jan Paweł”. Wskazuje ona, że jest dwóch papieży wielkich: Grzegorz Wielki i Leon Wielki. A teraz powinien być Jan Paweł nazwany Wielkim. Dlatego, że troszczy się nie tylko o katolików, nie tylko o chrześcijaństwo, nie tylko o religie Księgi. Nie tylko o wierzących, ale o wszystkich ludzi. Tak wierzących jak i niewierzących. To jest dążenie podstawowe Jana Pawła II: Chce z ludzkości zbudować jedną wielką rodzinę. Realizuje to, co Pan Jezus krótko powiedział: “Idźcie na cały świat i nauczajcie wszystkie narody” – czyli ogarniajcie swoją miłością, myślą, serdecznością cały świat. Wszystkich ludzi żyjących na tym globie ziemskim.